Το ανέκδοτο είναι, λίγο πολύ, γνωστό. Ο καθηγητής γλωσσολογίας σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού εξηγεί στους φοιτητές ότι, σε πολλές γλώσσες, δύο αρνήσεις ισοδυναμούν με μία κατάφαση. Σε καμία, όμως, γλώσσα, δύο καταφάσεις δεν κάνουν μία άρνηση. Ακολουθούν μερικά δευτερόλεπτα παύσης, ώστε να δοθεί στους φοιτητές ο αναγκαίος χρόνος να κατανοήσουν, όταν η σιωπή διακόπτεται από έναν Έλληνα φοιτητή, ο οποίος, σκεπτόμενος μεγαλόφωνα, αναφωνεί -εξυπνακίστικα, σύμφωνα με μία εκδοχή του ανεκδότου-: «ναι, καλά!».
Στη δημοκρατία, όμως, δύο αρνήσεις δεν κάνουν μία κατάφαση, ούτε και χωρούν αυτάρεσκοι ακκισμοί τύπου «ναι, καλά» ως απόδειξη της -ομολογουμένως, όχι και τόσο καστοριαδικής- εκδοχής αυτής της «θεωρίας» της ελληνικής ιδιαιτερότητας. Η ελληνική κοινωνία και πολιτεία βρίσκονται εδώ και κάποιο καιρό αντιμέτωπες με ένα -κάθε άλλο παρά «ιδιαίτερο»- φαινόμενο, το οποίο, η δική μου τουλάχιστον γενιά, θεωρούσε λανθασμένα ότι ανήκει οριστικά στο παρελθόν. Αναφέρομαι στη Χρυσή Αυγή, το βίο και την πολιτεία της, την ιδεολογία και την πράξη της, εντός και εκτός κοινοβουλίου, επισήμως ως κόμμα, αλλά και «ανεπισήμως» ως κοινωνικό μόρφωμα, όταν κινείται στο φως, αλλά, κυρίως, στο σκοτάδι.
Δεν θα αναφερθώ στην Χρυσή Αυγή καθεαυτή, αλλά σε όλους εμάς, οι οποίοι, στο όνομα της αστικής δημοκρατίας, αναπτύσσουμε ή επικροτούμε συμπεριφορές των οποίων η δημοκρατικότητα είναι αμφιλεγόμενη. Με άλλα λόγια, το παρόν δε θέλει να είναι ένα ακόμα κείμενο που στηλιτεύει -όπως της πρέπει- τη Χρυσή Αυγή, την αποκαλεί καρκίνωμα -όπως και είναι- ή αναζητά αίτια -που υπάρχουν- και λύσεις -που κάθε άλλο παρά μαγικές είναι- στο φαινόμενο της ανάδυσης του ρατσισμού, του εθνοφυλετισμού, της μισαλλοδοξίας, του εθνικισμού και του φασισμού που η συγκυρία ανέδειξε μέσα από τα έγκατα της ελληνικής κοινωνίας, όπου και σοβούσε. Αντίθετα, το κείμενο αυτό αφορά σε όλους όσους εξ ημών αυτοπροσδιοριζόμαστε ως δημοκράτες, τοποθετούμε τον εαυτό μας στον αντίποδα της Χρυσής Αυγής και ασμένως, αλλά και, κατά τη γνώμη μου, συχνά πυκνά, άκριτα χειροκροτούμε οποιοδήποτε μέτρο, οποιαδήποτε συμπεριφορά, ακόμα και τον ετσιθελισμό ή τη βίαια αυτοδικία πολιτών, οτιδήποτε την περιορίζει και τη θίγει.
Στη δημοκρατία, όμως, ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα ούτε και το έλλειμμα δημοκρατίας των άλλων αντιμετωπίζεται με λιγότερη δημοκρατία από εμάς, στο όνομα πάντα της δημοκρατίας όλων μας
Παρατηρώ μία τάση σε μεγάλο μέρος πολιτικά ενεργών, σκεπτόμενων, κατά βάση εξόχως μορφωμένων ανθρώπων, για τις καλές προθέσεις και τις δημοκρατικές ευαισθησίες των οποίων ουδόλως αμφιβάλλω, να αναπτύσσουν ένα είδος οπαδικών αντανακλαστικών εναντίον της Χρυσής Αυγής, επικροτώντας οτιδήποτε κάνει η δική μας «ομάδα», η «καλή», αρκεί να κερδίσουμε τον αγώνα εναντίον των «κακών». Στη δημοκρατία, όμως, ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα ούτε και το έλλειμμα δημοκρατίας των άλλων αντιμετωπίζεται με λιγότερη δημοκρατία από εμάς, στο όνομα πάντα της δημοκρατίας όλων μας. Αντιθέτως, τα μέσα κατά της Χρυσής Αυγής, πέρα από κατάλληλα και αποτελεσματικά πρέπει να είναι επίσης δημοκρατικά θεμιτά. Πρόκειται προφανώς για ένα ζήτημα που απαιτεί βάσανο, διάλογο και το οποίο δεν επιδέχεται απλοϊκών σχημάτων του τύπου, ό, τι περιορίζει τον εξτρεμισμό είναι καλό για τη δημοκρατία και άρα επιτρεπτό. Η κατάσταση είναι ασύγκριτα πιο σύνθετη. Αναγνωρίζω, επίσης, ότι η ίδια η δημοκρατία μπορεί να είναι ανάχωμα στην αντιμετώπιση της Χρυσής Αυγής ή ότι μπορεί να κάνει τη δουλειά του νομοθέτη, της αστυνομίας και κυρίως των δικαστηρίων πιο δύσκολη. Ποιος, όμως, είπε ότι η δημοκρατία είναι εύκολο «άθλημα»; Ποιος είπε ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα αναγνωρίζονται μόνο στους «δημοκράτες» ή ότι, στη δημοκρατία, οι διαχωριστικές γραμμές και οι απαντήσεις είναι αυτονόητες;
Επιτρέπεται σε μία δημοκρατία να απαγορευθεί σε βουλευτή να μιλήσει στη βουλή επειδή ειρωνεύτηκε πρόσωπα και θεσμούς; Επιτρέπεται να τιμωρηθεί κάποιος που ερμηνεύει ή ακόμα και παρερμηνεύει εσκεμμένα τις «δικές μου» ή έστω τις κρατούσες ιστορικές αλήθειες, αρνούμενος για παράδειγμα το ολοκαύτωμα; Επιτρέπεται να απαγορευθεί σε γονείς να εγγράφουν τα παιδιά τους σε κατηχητικά οργανωμένα από φορείς οι οποίοι καλλιεργούν ιδέες που είναι εκτός ή ακόμα και αντίθετες με τα όσα διδάσκει το επίσημο σχολείο; Μπορεί η δημοκρατία να απαγορεύσει σε κάποιον να επιδοθεί δημοσίως σε φιλανθρωπία με βάση την εθνικότητα, αποκλείοντας από τη δωρεά του αλλοεθνείς;
Δεν υποστηρίζω επ’ ουδενί ότι όλες ή έστω ορισμένες από τις προαναφερθείσες απαγορεύσεις είναι αντιδημοκρατικές, ούτε και σκοπός μου είναι να απαντήσω στα ερωτήματα αυτά, το καθένα από τα οποία θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει το αντικείμενο αυτοτελούς εργασίας σε αρκετούς κλάδους των κοινωνικών επιστημών ή το αντικείμενο δίκης ενώπιον ανωτάτων συνταγματικών δικαστηρίων.
Αντ’ αυτού, θα συνεχίσω με μερικά ακόμα ερωτήματα. Επιτρέπεται, λοιπόν, σε μία δημοκρατία να απαγορεύσει σε βουλευτή να μιλήσει στη βουλή επειδή ειρωνεύτηκε πρόσωπα και θεσμούς, όταν ανέχεται συναδέρφους του να αποκαλούν τους μετανάστες υπανθρώπους ή να χαρακτηρίζουν ως «καλτσοδέτα» βουλευτή (για να μείνω σε δύο μόνο από τα πάμπολλα παραδείγματα, τα οποία αντιστοιχούν σε καραμπινάτο ρατσισμό και σεξισμό, αντίστοιχα); Αν ως κοινωνία, ευρύτερα, ή ως θεσμός η βουλή, πιο συγκεκριμένα, θέσουν τόσο ψηλά τον πήχη της ευπρέπειας στον κοινοβουλευτικό λόγο, θα επιδειχθούν με συνέπεια αντίστοιχα αντανακλαστικά στο μέλλον έναντι κάθε αγορητή, ανεξαρτήτως κομματικού χρώματος; Αν απαγορεύσει η πολιτεία τα κατηχητικά μισαλλοδοξίας της Χρυσής Αυγής, είναι εξίσου έτοιμη να ασκήσει αντίστοιχο έλεγχο και καταστολή σε κάθε είδους κατήχηση, κι αν ναι, μέχρι που θα φτάσει αυτό; Σε ποιο βαθμό είναι ελεύθεροι οι γονείς να εκθέτουν τα παιδιά τους σε διαφορετική ιδεολογία, να χτίζουν διαφορετική ταυτότητα από αυτή που επιλέγει το κράτος;
Τί θέλω να πω με τα ερωτήματα αυτά; Το επιχείρημα θα μπορούσε να συνοψιστεί ως εξής: στη δημοκρατία επιτρέπεται ο περιορισμός της ελευθερίας και δράσης αντιδημοκρατικών φορέων, αλλά... Στο επόμενο μέρος θα ξεκινήσω με το πρώτο σκέλος της θέσης αυτής, και μετά θα επεκταθώ σε ορισμένα «αλλά».
