Το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό που ετοιμάζεται να φέρει απο στιγμή σε στιγμή προς ψήφιση στην Βουλή η κυβέρνηση αποτελεί, σύμφωνα με την κα Μαρία Καραμανώφ την τελευταία και πλέον καταστροφική λέξη σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που είδαν το φως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αποσκοπούν να καταστήσουν όσο το δυνατόν πιο «ελκυστική» την ελληνική δημόσια κτήση στους λεγόμενους επενδυτές. 

Σε πρώτη φάση, ολόκληρη η δημόσια περιουσία του κράτους, συμπεριλαμβανομένων δασών, ευαίσθητων οικοσυστημάτων, ακτών, μικρών νησιών, περιοχών φυσικού κάλλους κ.ο.κ., μεταβιβάζεται σταδιακά στην ανώνυμη εταιρεία ΤΑΙΠΕΔ, η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να την εκμεταλλευθεί (με πωλήσεις, πολυετείς μισθώσεις και παραχωρήσεις σε επενδυτές), έναντι κάποιου, κατά κανόνα εξευτελιστικού, τιμήματος, που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά γα την πληρωμή του χρέους της χώρας.

Σε δεύτερη φάση, ο επίδοξος επενδυτής απαλλάσσεται από τους χωροταξικούς και πολεοδομικούς περιορισμούς που έχουν θεσπιστεί με τις ισχύουσες για κάθε συγκεκριμένη περιοχή χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις και προικοδοτείται με δικό του, ξεχωριστό για κάθε ακίνητο, καθεστώς, το οποίο ουσιαστικά του επιτρέπει να αναπτύξει την περιοχή του όπως εκείνος θέλει, σύμφωνα με το επενδυτικό του σχέδιο (νομοθεσία fast truck, ΕΣΧΑΔΑ κ.λπ.). Παράλληλα εξουδετερώνονται για χάρη του όλες οι πάγιες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης (εγκρίσεις αρχαιολογικής υπηρεσίας, δασαρχείου κ.λπ.), αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται πλέον να εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα σε ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες, σε περίπτωση δε που δεν προλάβουν, η έγκρισή τους θεωρείται δεδομένη και οι υπάλληλοι υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις.

Αναμενόμενα "επιτεύγματα" του νομοσχεδίου

Όλα τα παραπάνω όμως φαίνεται ότι δεν ήταν αρκετά για τους επενδυτές. Η Σύμβουλος Επικρατείας κα Μαρία Καραμανώφ μας παρουσιάζει μερικά καυτά σημεία του επίμαχου νομοσχέδιου:

«…επιτρέπεται η παραχώρηση της χρήσης αιγιαλού, κοινόχρηστης παραλίας, όχθης, κοινόχρηστης παρόχθιας ζώνης, πυθμένα και υδάτινου τμήματος θάλασσας και ποταμού με σκοπό την οικονομική τους αξιοποίηση και την εκτέλεση έργων. Η πρόσβαση του κοινού στις παραχωρούμενες εκτάσεις δεν είναι δεδομένη αλλά παρέχεται κατόπιν στάθμισης συμφερόντων». Στις παραχωρούμενες εκτάσεις μπορεί να περιλαμβάνονται «κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία, ιστορικοί τόποι ή προστατευόμενες περιβαλλοντικά περιοχές, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους ή ευπαθή οικοσυστήματα, με σύμφωνη γνώμη των κατά περίπτωση αρμόδιων υπουργείων».

Για το κατάντημα των ακτών της Ισπανίας μιλάνε οι ίδιες οι εικόνες ενώ αντίστοιχες θα είναι και οι εικόνες του Σαρωνικού και όλων των ακτών της χώρας, αν ψηφιστεί το νομοσχέδιο

Επίσης επιτρέπεται χωρίς κανένα περιορισμό χαρακτήρα και μεγέθους, η παραχώρηση της απλής χρήσης αιγιαλού και κοινόχρηστης παραλίας «για την εξυπηρέτηση λουομένων ή την αναψυχή του κοινού», όπως και η παραχώρηση «τμημάτων αιγιαλού και κοινόχρηστης παραλίας σε πρόσωπα που εκμεταλλεύονται όμορες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, κατασκηνώσεις (κάμπινγκ) και καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος».

Τα παραπάνω ισχύουν ομοίως για την παραχώρηση «θαλάσσιου ή λιμναίου χώρου χωρίς παρέμβαση στον αιγιαλό ή την όχθη, για την τοποθέτηση α) πλωτών εξεδρών εμβαδού μέχρι 150 τ.μ., β) θαλάσσιων ή λιμναίων πάρκων αναψυχής έως και 1500 τ.μ. για την εξυπηρέτηση πολιτιστικών σκοπών ή ψυχαγωγίας των λουόμενων ή άλλων σκοπών που προβλέπονταν από ειδικές διατάξεις».

Επίσης, «παραχωρείται η χρήση αιγιαλού, παρακείμενης στον αιγιαλό ζώνης θάλασσας ή λιμνοθάλασσας πλάτους μέχρι 500 μ., όχθης, παρόχθιας ζώνης και υδάτινου στοιχείου ποταμών ή λιμνών σε φορείς του δημοσίου και ιδιωτικές επιχειρήσεις» για πάσης φύσεως σκοπούς είτε τέλεσης έργων είτε για την εφαρμογή άλλων επιχειρηματικών σχεδίων.

 Ακόμη, επιτρέπεται η παραχώρηση της χρήσης «νησίδων, υφάλων, σκοπέλων και αβαθών θαλάσσιων εκτάσεων και του συνεχόμενου αιγιαλού και της παραλίας για την εξυπηρέτηση σκοπών γεωργικών, κτηνοτροφικών, αλιευτικών, ναυταθλητικών, τουριστικών και εν γένει επιχειρηματικών» καθώς και «η επιχωμάτωση θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων που ασκούν σε όμορη με τον αιγιαλό έκταση επιχειρηματική δραστηριότητα τουριστικών μονάδων, η οποία έχει ενταχθεί στο θεσμικό πλαίσιο των στρατηγικών επενδύσεων». Για κάθε ξενοδοχειακή κλίνη, η θάλασσα μπαζώνεται 5 τ.μ.

Τέλος, κατά κατάφωρη παράβαση της νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας, νομιμοποιούνται «Έργα που κατασκευάστηκαν πριν την έναρξη ισχύος του νόμου στον αιγιαλό, την παραλία, ή τη θάλασσα, την όχθη, την παρόχθια ζώνη και το υδάτινο στοιχείο ποταμών και λιμνών.

Ανεπίδεκτο οποιασδήποτε βελτίωσης το νομοσχέδιο

Το Επιμελητήριο από την πρώτη στιγμή είχε δηλώσει ότι το νομοσχέδιο είναι ανεπίδεκτο οποιασδήποτε βελτίωσης, γιατί όλη ακριβώς η σύλληψη και φιλοσοφία του βασίζεται σε μια εντελώς εσφαλμένη και κατάφωρα αντισυνταγματική προϋπόθεση που επιτρέπει να απολέσει ο αιγιαλός, εν όλω ή εν μέρει, τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του, οι πολίτες να στερηθούν το δικαίωμα ελεύθερης πρόσβασης στο σύνολο των ελληνικών ακτών και ο παράκτιος χώρος να αλλοιωθεί μορφολογικά και να οικοδομηθεί. Όλα αυτά πλήττουν τον πυρήνα του άρθ. 24 του Συντάγματος και της βιώσιμης ανάπτυξης, κανενός δε λόγου η επίκληση, ακόμη και αν αυτός είναι η αντιμετώπιση του χρέους, δεν είναι ικανή να τα νομιμοποιήσει.

Η ύπαρξη ρύθμισης που κατά την διαδικασία έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων θα ζητείται γνωμοδότηση Υπουργείων και υπηρεσιών δεν καθησυχάζει την κα Καραμανώφ γιατί όπως σημειώνει «οι περιβαλλοντικοί όροι εγκρίνονται για έργα και δραστηριότητες τα οποία είναι νόμιμα κατ’ αρχήν, αποβλέπουν δε στην καλύτερη δυνατή προστασία του περιβάλλοντος από την κατασκευή του έργου ή την άσκηση της δραστηριότητας. Όμως, οι παρεμβάσεις στον αιγιαλό που προβλέπει το νομοσχέδιο, είναι καθ΄ εαυτές αντίθετες προς το Σύνταγμα, και επομένως είναι οξύμωρο να μιλάμε για επιβολή περιβαλλοντικών όρων στα έργα και τις δραστηριότητες που θα επιτραπούν σύμφωνα με τις διατάξεις του».

Να αποφύγουμε το ισπανικό παράδειγμα

Για την περίπτωση της Ισπανίας, η κα Μαρία Καραμανώφ ευθυγραμμίζεται πλήρως με τον Πρόεδρο του WWF Ισπανίας ο οποίος βλέποντας έκπληκτος το νομοσχέδιο απέστειλε έκκληση προ μηνός στην ελληνική κυβέρνηση υπενθυμίζοντας το κακό που προκάλεσε στο παρελθόν στην χώρα του ανάλογη ρύθμιση. «Εξάλλου για το κατάντημα των ακτών της Ισπανίας μιλάνε οι ίδιες οι εικόνες» όπως λέει η ίδια ενώ προσθέτει ότι «αντίστοιχες θα είναι και οι εικόνες του Σαρωνικού και όλων των ακτών της χώρας, αν ψηφιστεί το νομοσχέδιο».

Όσον αφορά την προσβασιμότητα οι Έλληνες πολίτες θα αντιμετωπίσουν ανυπέρβλητες δυσκολίες. «Για παράδειγμα το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού θα είναι προσβάσιμο σε όποιον θα έχει να πληρώσει» λέει η κα Καραμανώφ, «αρκεί βέβαια να είναι και διατεθειμένος να πληρώσει ακριβά για να απολαύσει μπετόν, τεχνητό περιβάλλον, ακριβά καταστήματα και εστιατόρια, οικοδομικά μεγαθήρια. Δεν γνωρίζω ποιους από τους κατοίκους της περιοχής, αλλά και γενικότερα του Λεκανοπεδίου αφορά, ούτε για ποιους είναι εφικτή αλλά και επιθυμητή η πρόσβαση στο χώρο του Μητροπολιτικού Πάρκου Ελληνικού, όπως προβλέπεται να διαμορφωθεί». Πάντως όπως αναφέρει και η ίδια η Πρόεδρος του Επιμελητηρίου «από τις αντιδράσεις που έχουν εκδηλωθεί μέχρι σήμερα και γίνονται εντονότερες κάθε μέρα, μάλλον πολύ λίγους θα αφορά».

Καταστροφικές, ανυπολόγιστες και μη αντιστρέψιμες θα είναι γενικότερα οι περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την ψήφιση του νομοσχεδίου. Μιλώντας με αριθμούς η απειλή αφορά στα 16.000 χλμ. ακτογραμμής, σε περισσότερα από 1.300 προστατευόμενα οικοσυστήματα, πάνω από 60 λίμνες, πάνω από 120 είδη πουλιών υπό προστασία και τουλάχιστον 120 σημαντικά αρχαιολογικά τοπία. «Καταστροφή παράκτιων οικοσυστημάτων (αμμόλοφοι, υγρότοποι, ενδιαιτήματα προστατευόμενων ζώων και πτηνών), σοβαρές υδρογεωλογικές συνέπειες και καταστροφή ακτογραμμής, καταστροφή εναλίων αρχαιοτήτων, δραματική υποβάθμιση του τοπίου, αλλά και απώλεια της ανταγωνιστικότητας και ελκυστικότητας του τουριστικού προϊόντος της χώρας και στέρηση από τους πολίτες της ακώλυτης πρόσβασης προς τις ελεύθερες ακτές για εκτόνωση και ψυχαγωγία, η οποία συνιστά ένα σημαντικό κοινωνικό πόρο, άρρηκτα συνυφασμένο με τον ελληνικό τρόπο ζωής».

Διεθνής κατακραυγή της Ελλάδος

Όπως φαίνεται το νομοσχέδιο πετάει στον κάλαθο των αχρήστων μια σειρά από διεθνείς και εγχώριες νομοθετικές ρυθμίσεις που όπως σημειώνει η κα Καραμανώφ προστατεύουν η κάθε μια από το δική της σκοπιά, τα δημόσια αγαθά που σχετίζονται με τον αιγιαλό, την παραλία και την παράκτια και παραλίμνια ζώνη. Η ίδια συμπληρώνει ότι το νομοσχέδιο «μεταξύ άλλων, παραβιάζει την Παγκόσμια Διακήρυξη του Ρίο (ΟΗΕ, 1992) για την βιώσιμη ανάπτυξη, το άρθ. 24 του Συντάγματος, τον ισχύοντα αρχαιολογικό νόμο του 2002, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προστασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς του Λονδίνου (1969) που κυρώθηκε με τον Ν. 1127/81 και αναθεωρήθηκε με τη σύμβαση της Βαλέττα (1992), την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν.3827/2010), την Παγκόσμια Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπογράφηκε στη Σύνοδο του Ρίο το 1992 (Ν. 2204/94), την Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσόγειου».  

Η διεθνής κατακραυγή έχει ήδη αρχίσει (βλ. σχετικά δημοσιεύματα στο New York Times και την Liberation) και αναμένεται να διογκωθεί, καθώς οι διεθνείς περιβαλλοντικές και επιστημονικές οργανώσεις, αλλά και απλοί πολίτες, λάτρεις της ελληνικής φύσης, πολιτισμού και τρόπου ζωής, οι οποίοι είχαν προς στιγμήν εφησυχάσει με την προεκλογική απόσυρση του νομοσχεδίου, πληροφορούνται ότι αυτό επανέρχεται προς ψήφιση. Το πανελλήνιο δίκτυο ΑΚΤΕΣ ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ, στο οποίο μετέχουν περισσότερες από 100 περιβαλλοντικές, επιστημονικές, πολιτιστικές και κοινωνικές οργανώσεις έχει επιδοθεί σε έναν αγώνα ενημέρωσης ενώ ήδη μαζεύονται υπογραφές απο φορείς και πολίτες -οι οποίες έχουν ξεπεράσει τις 149.000- ώστε να αποσυρθεί το νομοσχέδιο.

Κερδισμένοι και χαμένοι του νομοσχεδίου

Με βάση τα παραπάνω, εναπόκειται στην κρίση του καθενός να προσδιορίσει ποιοι θα κερδίσουν από το νομοσχέδιο. Η κα Καραμανώφ είναι πεπεισμένη στο ποιοι σίγουρα θα χάσουν αν ψηφιστεί το νομοσχέδιο με πρώτη και καλύτερη την ίδια τη χώρα «η οποία θα απολέσει» όπως λέει, «οριστικά και ανεπανόρθωτα όχι μόνο το σπουδαιότερο τμήμα του φυσικού και πολιτιστικού της κεφαλαίου, αλλά και το σήμα κατατεθέν της, το σύμβολό της, την έμπνευση καλλιτεχνών και ποιητών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.  Θα χάσουν οι πολίτες, όχι μόνο της σημερινής αλλά και όλων των γενεών που θα επακολουθήσουν. Θα χάσουν οι επισκέπτες, οι τουρίστες, οι φιλέλληνες, όσοι σέβονται και αγαπούν την Ελλάδα γι αυτό που συμβολίζει και αντιπροσωπεύει, την αρμονική δηλ. συνύπαρξη και συνεξέλιξη ενός μοναδικού φυσικού τοπίου με ένα εξ ίσου μοναδικό οικιστικό περιβάλλον, η οποία διατηρείται ακόμα παρά τα πλήγματα που έχει υποστεί. Θα χάσουν οι τοπικές κοινωνίες, που έχουν βασίσει την οικονομία τους στην ανάδειξη της μοναδικής ταυτότητάς τους, ξεχωριστής για κάθε γωνιά της Ελλάδας. Και παράλληλα, θα χάσουν το ενδιαφέρον τους για την Ελλάδα οι τουριστικοί επιχειρηματίες που αποβλέπουν σε βιώσιμο τουρισμό υψηλών προδιαγραφών, οι πελάτες των οποίων θα εγκαταλείψουν την Ελλάδα, όπως εγκατέλειψαν και την Ισπανία».