Το άρθρο κινείται γύρω από τον Aμερικανό καθηγητή του Πανεπιστημίου Berkley Stephen Miller, ο οποίος ανταποκρίνεται πλήρως στο στερεότυπο του νεαρού αρχαιολόγου που βρέθηκε σε κάποιοι σημείο εκσκαφών, το οποίο του προκάλεσε τέτοια εντύπωση που αποφάσισε να αφιερώσει όλη τη ζωή του. Στην προκειμένη περίπτωση το μέρος είναι η αρχαία Νεμέα, γνωστή ως κατοικία του λιονταριού που σκότωσε ο Ηρακλής στον πρώτο του άθλο. Λίγοι γνωρίζουν όμως πως στην αρχαία Νεμέα λάμβαναν χώρα και τα Νέμεα, τα οποία μαζί με τα Πύθια, τα Ολύμπια και τα Ίσθμια συνάρπαζαν την φίλαθλη αρχαία Ελλάδα. Τα Νέμεα είχαν θεσπιστεί στη μνήμη του Οφέλτη, του βρέφους του βασιλικού ζεύγους της αρχαίας Νεμέας. Ο χρησμός απαγόρευε στον Οφέλτη να ακουμπήσει το έδαφος πριν περπατήσει, αλλά η τροφός του ξεχάστηκε όταν στο διάβα της συνάντησε τους 7 που εκστράτευαν εναντίον της Θήβας. Άφησε το βρέφος καταγής, το οποίο κατασπαράχθηκε από το δράκο της κοντινής πηγής, με αποτέλεσμα οι 7 να το εκλάβουν δικαιολογημένα ως κακό οιωνό και να θεσπίσουν τα Νέμεα προς τιμή του Οφέλτη, του οποίου το χάλκινο άγαλμα δέσποζε επί των Αγώνων.
Μέσα σε ένα ορυμαγδό νομοθεσιών, το Ελληνικό Κοινοβούλιο ψήφισε πρόσφατα ένα μέτρο που επιτρέπει επισκέψεις εκτός ωραρίου και την ενοικίαση αρχαιολογικών χώρων για κάποιες εκδηλώσεις ή γάμους
Με τέτοια πλούσια μυθολογία ο Miller έχει κάθε δίκιο να εκνευρίζεται όταν βλέπει τα τουριστικά καταστήματα της Νεμέας να πωλούν τα “εντελώς άσχετα Κυκλαδικά αγαλματίδια που βρέθηκαν 200 χλμ. ανατολικότερα”. Για αυτό το λόγο απευθύνθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο χαρακτηρίζει ως εξαιρετικό συντηρητή αλλά άθλιο έμπορο τέχνης. Στην λεπτομερή αναφορά που κατέθεσε ο καθηγητής του Berkley προτείνει “να αναλάβουν ιδιώτες την ανάπτυξη, την προώθηση και την ασφάλεια ορισμένων υπανάπτυκτων αρχαιολογικών χώρων, με αντάλλαγμα ένα μερίδιο των εσόδων που προέρχονται από τους τουρίστες “. Προς επίρρωση τούτου ο Miller υποστηρίζει πως θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και θα αρθεί το κύμα λεηλασίας και αρχαιοκαπηλίας, το οποίο όμως τα τελευταία χρόνια φαίνεται να σαρώνει περισσότερο τα ευρωπαϊκά μουσεία αν κρίνουμε από τις πολλές πρόσφατες κλοπές φημισμένων έργων τέχνης.
Ο αρθρογράφος του TIME ελπίζει πως το βάθος της οικονομικής κρίσης θα σπάσει επιτέλους και “το πολιτιστικό ταμπού” της συμμετοχής ιδιωτών στη διαχείριση των αρχαίων θησαυρών. Ο Γιώργος Βαβουρανάκης, λέκτορας Αρχαιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, αμφιβάλλει πως οι ιδιώτες μπορεί να διαθέτουν κάποιο όραμα για την πολιτιστική κληρονομιά. Σίγουρα πάντως κάτι τέτοιο δε διαθέτει η ελληνική κυβέρνηση που διαφημίζει την αύξηση του τουρισμού αλλά περικόπτει κατά 52% τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Πολιτισμού, σύμφωνα με δηλώσεις του ίδιου του Υπουργού κ. Πάνου Παναγιωτόπουλου. Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων έχει προειδοποιήσει πως λιγότερα χρήματα για τους αρχαιολόγους ισοδυναμεί με χειρότερη συντήρηση, έρευνα και ανάλυση. Απουσία προσωπικού πώλησης εισιτηρίων ισοδυναμεί με στέρηση εσόδων λόγω κλειστών μουσείων και αρχαιολογικών χώρων. Αύξηση της φτώχειας σημαίνει ότι απουσία φρουρών επί των αρχαιολογικών χώρων είναι ολοένα και ευκολότερη η αρπαγή ευρημάτων και παράνομων ανασκαφών. Φυσικά υπάρχει πάντοτε η περίπτωση να μην υπάρχει πλέον κάτι αξιόλογο προς πώληση αφού εδώ και δεκαετίες είναι ιδιαιτέρως γκρίζα η γραμμή μεταξύ αρχαιοκάπηλων και ιδιωτών συλλεκτών τέχνης, ειδικά όταν ανάμεσα τους βρίσκονται επιφανείς οικογένειες του τόπου.
Ο επί 40ετία όμως αμερικανός λάτρης της Νεμέας επιμένει πως η ιδιωτικοποίηση είναι η μοναδική λύση για τους 9.000 αρχαιολογικούς χώρους και τα 228 αρχαιολογικά μουσεία της χώρας. Παρόλο που έχει συνταξιοδοτηθεί είναι ακόμα ενεργός μαζί με συναδέλφους από άλλα 17 πανεπιστήμια που διεξάγουν ανασκαφές αυτή τη στιγμή στην ελληνική επικράτεια, 10 εκ των οποίων είναι αμερικανικά. Ο Miller απορρίπτει κατηγορηματικά τα όποια σενάρια πώλησης αρχαίων όπως αυτά που είχαν δει το φως της γερμανικής δημοσιότητας και μιλούσαν για πώληση της Ακρόπολης και ελληνικών νησιών. Σε αυτούς πιθανώς το επίσης γερμανικό περίφημο εξώφυλλο με την χειρονομούσα Αφροδίτη της Μήλου να παραμένει η καλύτερη απάντηση.
Η Ελλάδα διαθέτει μία από της αυστηρότερες νομοθεσίες περί προστασίας των αρχαιοτήτων, τον οποίο η Έλενα Κόρκα, Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού, αποδίδει στις εκτεταμένες λεηλασίας επί των αρχαιοελληνικών θησαυρών ήδη από τη Ρωμαϊκή περίοδο μέχρι σήμερα. Πιο πραγματιστής όμως ο Υπουργός Πολιτισμού δεν αποκλείει τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Μέσα σε ένα ορυμαγδό νομοθεσιών, το Ελληνικό Κοινοβούλιο ψήφισε πρόσφατα ένα μέτρο που επιτρέπει επισκέψεις εκτός ωραρίου και την ενοικίαση αρχαιολογικών χώρων για κάποιες εκδηλώσεις ή γάμους, για όσους θα θελήσουν μία πιο αυθεντική αίσθηση του "My big fat Greek wedding". Επίσης, οι διαφημιστές αποκτούν πλέον την δυνατότητα να γυρίζουν τα σποτάκια τους με φόντο αρχαιοελληνικά μνημεία, κίνηση που μυστηριωδώς απαγορευόταν ως τώρα.
Ο καθηγητής Βαβουρανάκης δε διαφωνεί με την χορήγηση κάποιων αδειών σε ιδιώτες αλλά ανησυχεί για ένα εδάφιο του νέου νόμου που θα επιτρέπει στις επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν τους δικούς τους αρχαιολόγους, με ότι συνεπάγεται η λογική της μείωσης του κόστους μέσω της εξωτερικής ανάθεσης για την ειδίκευση “όσων θα κληθούν να παρουσιάσουν την ιστορία της κοιτίδας του Δυτικού πολιτισμού”. “Αν αφεθεί η αφήγηση σε κάποιον τρίτο” συμπληρώνει ο καθηγητής, “τότε ουσιαστικά χάνεται από τα χέρια μας η αίσθηση της ιστορίας και η εθνική ταυτότητα”. Για αυτήν την ιδιαίτερα ευαίσθητη αποστολή εάν τελικά ιδιωτικοποιηθούν κάποιοι αρχαιολογικοί χώροι, τότε ίσως πρέπει να προσλάβουμε και τον Indiana Jones.
Δείτε εδώ την απάντηση στο δημοσίευμα του περιουδικού TIME του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.
