Πέντε χρόνια αργότερα, η σταθερότητα έχει λίγο πολύ επιστρέψει και ο κόσμος αρχίζει να ανοικοδομεί. Ωστόσο, οι απώλειες ήταν τεράστιες και μακροχρόνιες. Οι άνθρωποι έπρεπε να προσαρμοστούν σε μία "νέα πραγματικότητα" πολύ λιγότερο ευημερούσα από την "παλιά πραγματικότητα". Οι φυσικές καταστροφές θα πάρουν πολύ χρόνο να επουλωθούν. Ακόμα χειρότερα, οι άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους δεν ξαναέρχονται πίσω, και όλες οι δεξιότητες τους, οι ιδέες τους καθώς και οι υπόλοιπες συνεισφορές τους στον κόσμο χάθηκαν ανεπιστρεπτί.
Είναι όμως ο πραγματικός κόσμος στον οποίο ζούμε παρόμοιος με αυτό που περιγράφηκε παραπάνω; Φυσικά και ναι: η Αμερική και η Ευρώπη είναι πλέον πολύ φτωχότερες από ότι θα ήταν αν δεν υπήρχε η κρίση που τις έπληξε το 2008. Οι ΗΠΑ και η Ευρωζώνη εκτιμάται ότι έχουν χάσει σε οικονομικά μεγέθη περισσότερο από 850 δισεκατομμύρια δολάρια $. Επιπλέον, η ανάπτυξη και στις δύο περιοχές παραμένει σε χαμηλά επίπεδα (και φυσικά η Ελλάδα, όπως και οι άλλες χώρες της Ευρωζώνης παραμένουν σε βαθιά ύφεση. Παρόλα αυτά, εμείς, όπως και οι κάτοικοι του παράλληλου κόσμου, θα πρέπει να αποδεχθούμε αυτούς τους χαμηλούς (ακόμη και αρνητικούς) ρυθμούς ανάπτυξης ως μία "νέα πραγματικότητα";
Στην πραγματικότητα το χρήμα δεν δίνει απάντηση και δεν έχει καμία εγγενή αξία. Ο θεσμός του χρήματος είναι μόνο μια σύμβαση που αποσκοπεί στον κοινωνικό συντονισμό
Στο σύμπαν που ζούμε, οι πλούσιες χώρες του κόσμου δεν χτυπήθηκαν από μετεωρίτες το 2008. Ο κόσμος δεν έχασε ξαφνικά ένα μεγάλο μέρος του φυσικού και ανθρώπινου δυναμικού του. Οπότε, γιατί θα πρέπει αυτή η "νέα πραγματικότητα " να είναι λιγότερο ευημερούσα από την αντίστοιχη παλιά; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό που υπέστη το μεγαλύτερο σοκ δεν ήταν η παραγωγική ικανότητα του κόσμου αλλά η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες και μαζί με αυτό, το κίνητρο για επενδύσεις σε μία νέα παραγωγική διαδικασία και εργαζόμενους. Αλλά τι σημαίνει αυτό; Οι ανθρώπινες ανάγκες δεν εξαφανίζονται. Οι άνθρωποι εξακολουθούν να χρειάζονται τροφή για να τραφούν, σπίτια για να ζήσουν, σχολεία να στείλουν τα παιδιά τους, γιατρούς για τη θεραπεία τους όταν είναι άρρωστοι και ούτω καθεξής.
Οι άνθρωποι στον παράλληλο κόσμο έχουν πραγματικά προβλήματα καθώς η ικανότητά τους να παράγουν έχει μειωθεί και ως εκ τούτου αγωνίζονται να καλύψουν τις ανάγκες τους. Στον κόσμο μας ωστόσο, η παραγωγική ικανότητα δεν έχει μειωθεί. Αντιθέτως, το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγικής μας ικανότητας παραμένει αχρησιμοποίητο: εκατομμύρια των ανθρώπων που είναι πρόθυμοι να εργαστούν είναι άνεργοι. Γιατί λοιπόν υπάρχουν εκατομμύρια ανθρώπων που αγωνίζονται να καλύψουν τις ανάγκες τους;
Μπορείτε να σκεφτείτε ότι η απάντηση είναι προφανής: για τα χρήματα. Στον απόηχο όλων αυτών των ανακατατάξεων, άτομα, επιχειρήσεις και ολόκληρες χώρες πτώχευσαν. Στην πραγματικότητα ωστόσο, το χρήμα δεν δίνει απάντηση σε τίποτα. Τα χρήματα δεν έχουν καμία εγγενή αξία. Η αξία τους συνίσταται μόνο στο ότι οι άνθρωποι συμφωνούν να τα αντιμετωπίζουμε ως μια έγκυρη αξίωση για προϊόντα ή υπηρεσίες. Ο θεσμός του χρήματος και των τιμών είναι μόνο μια σύμβαση, που αποσκοπεί στον κοινωνικό συντονισμό και αυτό που αντιμετωπίζουμε τώρα είναι μια τεράστια αποτυχία συντονισμού. Από τη μία πλευρά, έχουμε αχρησιμοποίητη παραγωγική ικανότητα, λόγω της έλλειψης ζήτησης. Από την άλλη, έχουμε ανθρώπους που δεν έχουν πρόσβαση σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες. Γιατί λοιπόν να μην διορθώσουμε αυτή την ανεπάρκεια συντονισμού, δίνοντας στους ανθρώπους αξιώσεις για αχρησιμοποίητα παραγωγικούς πόρους, για παράδειγμα δίνοντας στους ανθρώπους χρήματα;
Γιατί λοιπόν κόβουμε αντί να αυξάνουμε τις δημόσιες επενδύσεις (σε σχολεία, στη δημόσια υγεία, τις υποδομές κλπ.) και τις δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας; Μην πείτε ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να κάνουμε ένα τέτοιο πράγμα. Σε αντίθεση με τον παράλληλο κόσμο μας, στον πραγματικό που ζούμε δεν υπάρχει καμία έλλειψη παραγωγικών πόρων. Και παρόλο που μια μεμονωμένη χώρα της Ευρωζώνης, όπως η Ελλάδα, μπορεί να ξεμείνει από χρήματα, η Ευρωζώνη ως σύνολο δεν μπορεί διότι τυπώνει δικά της χρήματα.
Τι γίνεται με την ιδέα ότι η ανεργία είναι εδώ για να μείνει, λόγω της αυτοματοποίησης και επειδή οι μηχανές κλέβουν τις δουλειές μας; Αυτό δεν είναι απάντηση. Ας υποθέσουμε ότι πραγματικά έχουν γίνει μεγάλα άλματα στην τεχνολογία τα τελευταία χρόνια. Αυτό αποδεικνύει απλώς ότι έχουμε ακόμα περισσότερη παραγωγική ικανότητα από ότι νομίζαμε. Έτσι η αποτυχία συντονισμού μας είναι ακόμη χειρότερη από ότι νομίζαμε.
Φυσικά, και στον κόσμο μας αντιμετωπίζουμε κάποια δύσκολα προβλήματα. Η Γη γίνεται θερμότερη. Τα αντιβιοτικά χάνουν τη δύναμή τους. Αυτά είναι προβλήματα που είναι πραγματικά δύσκολο να λυθούν. Η άποψη μου εδώ είναι ότι η ατέρμονη κρίση δεν είναι ένα από αυτά τα δύσκολα προβλήματα και ούτε είναι μια "νέα πραγματικότητα" που πρέπει απλώς να αποδεχθούμε. Αντίθετα, είναι μια πολιτική επιλογή.
