Ως το 2010 δεν προβλεπόταν καμία ιδιαίτερη διαδικασία κτήσης της ελληνικής Ιθαγένειας για τα παιδιά των μεταναστών που γεννήθηκαν και μεγάλωναν στην Ελλάδα. Αυτά αντιμετωπίζονταν όπως οποιοσδήποτε άλλος αλλοδαπός που ήρθε στην χώρα κάποια στιγμή της ζωής του: έπρεπε να ακολουθήσουν την διαδικασία πολιτογράφησης, με εξετάσεις, υψηλά παράβολα, πολλά χρόνια αναμονής και – κυρίως – ελάχιστες προσδοκίες να λάβουν ποτέ μια απάντηση, αφού οι φάκελοι μούχλιαζαν στα ντουλάπια. Με λίγα λόγια, ήταν σχεδόν αδύνατο να γίνουν – και τυπικά – Έλληνες ακόμη και αν είχαν γεννηθεί και μεγαλώσει εδώ και δεν γνώριζαν άλλον τόπο ως πατρίδα.
Το 2010 ο νόμος 3838 (νόμος ‘Ραγκούση’) έδωσε την δυνατότητα στα παιδιά που πήγαν 6 τάξεις σε ελληνικό σχολείο ή γεννήθηκαν στην Ελλάδα (από ξένους γονείς που είχαν κλείσει πέντε συνεχόμενα χρόνια νόμιμης παραμονής στην χώρα) να αποκτούν την ελληνική Ιθαγένεια με μια απλή δήλωση. Περίπου 10 χιλιάδες παιδιά ‘πρόλαβαν’. Από το 2012 οπότε και το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) έκρινε αντισυνταγματικές τις εν λόγω διατάξεις, δεκάδες χιλιάδες Έλληνες μεταναστευτικής καταγωγής ζουν στην χώρα χωρίς της Ελληνική Ιθαγένεια. Τι σημαίνει αυτό; Δεν έχουν μια σειρά δικαιωμάτων που οι υπόλοιποι θεωρούμε αυτονόητα: αποκλείονται από πολλά επαγγέλματα, δεν μπορούν να βγάλουν διαβατήριο και άρα να ταξιδέψουν ή να σπουδάσουν στο εξωτερικό, βιώνουν μια συνεχή ανασφάλεια με συνέπειες στην ζωή τους, αντιμετωπίζονται ως ξένοι.
Θα λυθεί έτσι το πρόβλημα εκατοντάδων χιλιάδων παιδιών; Θα προστατευτεί επαρκώς το ‘ελληνικό έθνος’ από την μετάλλαξη’;
Με τεράστια καθυστέρηση, μερικές βδομάδες πριν, κατατέθηκε νέο σχέδιο νόμου που επιχειρεί – με ελάχιστο αποτέλεσμα – να καλύψει το κενό. Το σχέδιο προβλέπει ότι την Ελληνική Ιθαγένεια θα μπορούν να λαμβάνουν μόνο ενήλικες, είτε μετά από 9 χρόνια στο σχολείο, είτε 6 στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, είτε με απολυτήριο λυκείου και πτυχίο ΑΕΙ/ΤΕΙ. Ο ανήλικος δεν θεωρείται ‘ικανός’ να είναι Έλληνας και πρέπει να μεγαλώνει ως ξένος.
Θα λυθεί έτσι το πρόβλημα εκατοντάδων χιλιάδων παιδιών; Θα προστατευτεί επαρκώς το ‘ελληνικό έθνος’ από την ‘μετάλλαξη’; Σίγουρα ένας νέος νόμος θα λυτρώσει χιλιάδες νέους που ενώ Έλληνες σε όλα, στερούνται μια σειράς δικαιωμάτων και βιώνουν την απόλυτη ανασφάλεια για το μέλλον τους. Το βασικό όμως πρόβλημα είναι ότι με το νέο σχέδιο, όλα τα παιδιά που μεγαλώνουν ή πρόκειται να γεννηθούν στην Ελλάδα από ξένους γονείς, θα συνεχίζουν να κουβαλούν το στίγμα του ‘ξένου’ ως τα 18, ακόμη και αν είναι ελληνάκια σε όλα τα υπόλοιπα. Το σχέδιο αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο όσα παιδιά γεννιούνται εδώ – και άρα δεν γνωρίζουν άλλη πατρίδα - με αυτά που έρχονται στα 15 ή τα 17, ακόμη και αν τα πρώτα, όπως εύκολα καταλαβαίνουμε, εντάσσονται πολύ πιο γρήγορα και εύκολα, όπως το κάθε μικρό παιδί στο περιβάλλον του. Η απόφαση του ΣτΕ δεν απαγορεύει την κτήση Ιθαγένειας από ανήλικους, ούτε αποκλείει την ευνοϊκή μεταχείριση των παιδιών που γεννήθηκαν εδώ. Γιατί λοιπόν ο φόβος να δοθεί η ελληνική Ιθαγένεια σε έναν ανήλικο, όταν είναι βέβαιο ότι θα την αποκτήσει μετά τα 18;
Η Ιθαγένεια δεν είναι μόνο ένας νομικός δεσμός μεταξύ ενός ατόμου και ενός κράτους. Είναι και μία ταυτότητα που αποκτά το άτομο στην καθημερινότητα του. Είναι μια μορφής αυτοσυνείδηση (‘Έλληνας’) που αναδύεται μέσα από το να είναι και να αισθάνεται μέλος μιας συγκεκριμένης κοινότητας. Η εκπαίδευση είναι ένας από τους βασικότερους θεσμούς που καλλιεργούν αυτήν την αυτοσυνείδηση, όπως και οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις ή οι παρέες. Το να αναγνωρίζεται από το κράτος ένα παιδί ως Έλληνας όσο είναι παιδί, συμβάλλει στην ανάπτυξη της ταυτότητας του Έλληνα και το βοηθάει να ενταχθεί καλύτερα στο περιβάλλον του. Σε διαφορετική περίπτωση, παραμένει ‘ξένος’, περιμένοντας – σύμφωνα με το νέο σχέδιο – να γίνει 18. Μέχρι τότε όμως;
Η Ιθαγένεια αποτελεί ένα από τα πολλά εργαλεία που έχει στην διάθεση της μια πολιτεία προκειμένου να ενσωματώσει με τον πιο κατάλληλο και αρμονικό τρόπο τόσο τους μετανάστες, όσο – και ιδίως - τα παιδιά τους. Η Ιθαγένεια δεν παύει δηλαδή να είναι ένας μηχανισμός ένταξης.Η απόφαση του ΣτΕ δεν θέτει εμπόδια στην κτήση της Ιθαγένειας από ανηλίκους. Έτσι, δίνοντας στα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται και ζουν στην Ελλάδα την δυνατότητα να μεγαλώνουν σαν Ελληνάκια και όχι ως ‘ξένοι’, τους δίνουμε την ευκαιρία να ενταχθούν ομαλά, με οφέλη για όλους μας.
