Η παράλογη δολοφονία του βρετανού στρατιώτη Lee Rigby στο Woolwich, νότια του Λονδίνου, προκάλεσε μια συζήτηση για υποτιθέμενη τρομοκρατική απειλή και για κίνδυνο ιδεολογικής ριζοσπαστικοποίησης των νέων μουσουλμάνων προς τoν τζιχαντισμό στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον διάλεξε προσεκτικά τις λέξεις όταν περιέγραφε τον φόνο «σαν επίθεση στον βρετανικό τρόπο ζωής αλλά και προδοσία στο Ισλάμ». Υπήρξαν και άλλοι που ήταν περισσότερο απροκάλυπτοι, δράττοντας της ευκαιρίας να προβάλουν τα σχέδιά τους που στρέφονται ενταντίον του Ισλάμ, των μουσουλμάνων, των μεταναστών, της ελευθερίας στο διαδίκτυο, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακόμη και εναντίον των αρχών της φιλελεύθερης, ανοιχτής και πλουραλιστικής κοινωνίας.
Αυτό που συνέβη στο Woolwich το απόγευμα της 22 Μαΐου 2013 έχει μια έντονα τραγική προσωπική ανθρώπινη διάσταση. Ένας νέος άνθρωπος, ένας πολλά υποσχόμενος αξιωματικός, σύζυγος και πατέρας ενός μικρού αγοριού, μαχαιρώθηκε αποτρόπαια μέρα μεσημέρι μπροστά στα μάτια ανυποψίαστων περαστικών και αφέθηκε να πεθάνει στην άσφαλτο, υποκύπτοντας στα τραύματά του, ενώ ο θύτης του Michael Adebolajo τραβούσε βίντεο τον εαυτό του να παραληρεί, με τα χέρια του βουτηγμένα στο αίμα του θύματος.
Ωστόσο η επίθεση στο Woolwich σχεδόν αμέσως έγινε αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης. Αμέσως ερμηνεύτηκε από πολλούς ως ένα προμήνυμα για ένα πολύ μεγαλύτερο, βαθύτερο και πιο ύπουλο χτύπημα. Ξέρουμε ότι ο θύτης, γιός αφρικανών μεταναστών ασπάστηκε το Ισλάμ μόλις πριν 10 χρόνια και γι αυτό ριζοσπαστικοποιήθηκε από διεθνή δίκτυα της Τζιχάντ μέσω προσωπικών επαφών και του ιντερνετ. Για τον ίδιο η δολοφονία του Lee Rigby ήταν μια πράξη αντεκδίκησης –οφθαλμός αντί οφθαλμού- για τα εγκλήματα των βρετανών στρατιωτών εναντίον των μουσουλμάνων σε Αφγανιστάν, Ιράκ και αλλού. Ήταν επίσης μια προειδοποίηση προς την βρετανική κοινωνία, αλαζονικά και αυθαίρετα εκφρασμένη στο όνομα όλων των μουσουλμάνων που περιείχε ένα μήνυμα τρόμου – «δεν θα είστε ποτέ ασφαλείς» – όπως είπε ο Adebolajo στο μακάβριο βιντεοσκοπημένο μήνυμα του.
Αυτά που η EDL και το BNP λένε για το Ισλάμ και τη μετανάστευση έχουν αντίστοιχα σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας – βλέπε Χρυσή Αυγή. Αλλά και η στάση της βρετανικής «κυρίαρχης τάσης»(mainstream) αρχίζει να σκληραίνει, όπως και αλλού στην Ευρώπη
Δεν εκπλήσσει ότι την επαύριο της επίθεσης ακροδεξιά εξτρεμιστικά στοιχεία όπως η Αγγλική Αμυντική Συμμαχία (EDL) και το Εθνικό Βρετανικό Κόμμα (BNP) άδραξαν την ευκαιρία να επιτεθούν για άλλη μια φορά αδιάκριτα εναντίον του Ισλάμ και των μουσουλμάνων μεταναστών αλλά και της ιδέας μιας πολυπολιτισμική Βρετανίας. Διαδήλωσαν στο Woolwich και αλλού, σκορπώντας κραυγές μίσους, εκφοβίζοντας μουσουλμανικές κοινότητες, και προβαίνοντας σε βανδαλισμούς πολιτιστικών και θρησκευτικών ισλαμικών χώρων. Κατηγόρησαν επίσης το πολιτικό κατεστημένο και τον Τύπο για την ανοχή που επιδεικνύουν στην στοχευμένη αποσάθρωση της βρετανικής κοινωνίας, των αξιών και του τρόπου ζωής της. Στα μάτια της Αγγλικής Αμυντικής Συμμαχίας και του Εθνικού Βρετανικού Κόμματος ο Adebolajo είναι μια ξεκάθαρη προειδοποίηση για μια ενδεχόμενη επικείμενη καταστροφή που θα φέρει το βίαιο Ισλάμ, η ανεξέλεγκτη μετανάστευση και το σύνολο της φιλελεύθερης ελίτ που απέτυχε να αντιμετωπίσει τόσο το ένα όσο και το άλλο.
Όλα αυτά είναι οδυνηρά προβλέψιμα. Αυτά που η EDL και το BNP λένε για το Ισλάμ και τη μετανάστευση έχουν αντίστοιχα σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας – βλέπε Χρυσή Αυγή. Αλλά και η στάση της βρετανικής «κυρίαρχης τάσης»(mainstream) αρχίζει να σκληραίνει, όπως ακριβώς συμβαίνει και αλλού στην Ευρώπη. Σε μια δημοσκόπηση που διενεργήθηκε στον απόηχο της επίθεσης στο Woolwich, σχεδόν τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι τώρα υπάρχει μια θεμελιώδης πολιτιστική – και ενδεχομένως βίαιη – σύγκρουση μεταξύ των «βρετανικών αξιών» και του Ισλάμ. Η παράλογη πράξη ενός ανθρώπου που φώναζε «Allahu Akbar» λίγο πριν να διαπράξει μια στυγερή δολοφονία ήταν αρκετή δικαιολογία για πολλούς – όχι απαραίτητα «εξτρεμιστές» – να αρχίσουν να περιγράφουν το Ισλάμ, τους μουσουλμάνους και τους μετανάστες αδιακρίτως, ως θανατηφόρες απειλές. Επιπλέον, πάνω από έξι στους δέκα ερωτηθέντες σε μια άλλη έρευνα υποστηρίζει την επαναφορά της θανατικής ποινής για τους δολοφόνους του Woolwich, σαράντα οκτώ χρόνια μετά την κατάργηση της στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Εν τω μεταξύ, η βρετανική κυβέρνηση σχεδιάζει νέα νομοθεσία έκτακτης ανάγκης που θα της επιτρέψει να «κλείσει» ή να λογοκρίνει προληπτικά «εξτρεμιστικές» διαδικτυακές ιστοσελίδες, να περιορίσει τη λειτουργία ύποπτων ομάδων στα πανεπιστήμια, να συλλέξει πληροφορίες μέσω ευρείας διαδικτυακής παρακολούθησης και να ενισχύσει περαιτέρω τις ήδη εκτεταμένες υπερεξουσίες, που της δίνει ο νόμος περί τρομοκρατίας, με ένα τεράστιο κόστος για τις πολιτικές ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ακραία γεγονότα σαν αυτό δημιουργούν αναπόφευκτα ένα ξέσπασμα ωμών συναισθημάτων – σοκ, πένθος, φόβο, αγανάκτηση. Είναι ίσως εύκολο να τα αφήσουνε να θολώσουν τη συλλογική κρίση μας. Αλλά είναι στον απόηχο στιγμών κρίσης όπως αυτή που οι αξίες της ανοχής, της δεκτικότητας, της δικαιοσύνης, του σεβασμού στη διαφορετικότητα και στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα μπαίνουν στην ύψιστη δοκιμασία. Αυτές είναι οι στιγμές που η κοινωνία της κυριαρχης τάσης πρέπει να αντισταθεί στον πειρασμό να μπερδέψει το άτομο με το στερεότυπο («εμείς», «οι μουσουλμάνοι», «οι μετανάστες»), την οδύνη με τον τυφλό φόβο, τον θυμό προς τους δράστες με τη δαιμονοποίηση του «άλλου».
Η αξιοπρέπεια με την οποία η Νορβηγική κοινωνία φέρθηκε στον δράστη των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Όσλο το 2011, Άντερς Μπρέιβικ, μας υπενθυμίζει ότι μια ώριμη κοινωνία, ακόμη και όταν έχει πληγεί από μια τραγωδία και έχει καταληφθεί από θυμό, είναι ικανή για μια ήρεμη και συνετή απάντηση η οποία διατηρεί ανεπιφύλακτα αυτές ακριβώς τις αξίες τις οποίες οι επιτιθέμενοι αρνούνται στα θύματά τους.
